Nie jest tajemnicą, że karta rowerowa w obecnej formie nie spełnia swojego zadania. Szkolenie rowerzystów w ramach karty nie pasuje do współczesnej rzeczywistości. Z jednej strony polskie przepisy są bardzo restrykcyjne, bo tylko u nas wśród państw UE karta rowerowa jest obowiązkowa dla osób nieletnich, z drugiej strony, ani karta nie jest powszechna, ani nie przygotowuje należycie dzieci do bycia uczestnikami ruchu drogowego.
Kampania na rzecz bezpieczeństwa rowerzystów i pozostałych niechronionych uczestników ruchu drogowego, w ramach projektu Rowerowa Szkoła Aktywności Obywatelskiej
Karta niepowszechna i problemowa
Duża część dzieci i młodzieży poruszających na rowerach nie posiada karty rowerowej. Formalnie, osobie, która ukończyła 10 rok życia (do momentu ukończenia 18 r.ż.), nieposiadającej karty, nie wolno poruszać się po żadnej drodze publicznej (w tym po drogach dla rowerów), ale również chodniku, który jest jej częścią. Do 10 roku życia dziecko traktowane jest jako pieszy i pod opieką opiekuna może poruszać się rowerem po chodniku, ale po ukończeniu przez dziecko 10 lat towarzystwo osoby dorosłej nie zwalnia z obowiązku posiadania karty. Teoretycznie pechowców, których policja przyłapie na jeździe bez karty, czekają mandaty za prowadzenie pojazdu bez uprawnień. Warto nadmienić, że karta rowerowa dotyczy nie tylko nieletnich prowadzących rower, ale też hulajnogę elektryczną i wszystkie, coraz bardziej popularne urządzenia transportu osobistego tzw. UTO.
Karta niepraktyczna
Fakt, że niepełnoletni rowerzysta zdobędzie kartę, nie oznacza jeszcze, że jest przygotowany do jazdy. Karta w obecnej formie nie zawiera bowiem najważniejszego elementu szkolenia, jakim jest umiejętność jazdy w warunkach realnego ruchu drogowego. Szkolenie ogranicza się na ogół zaledwie do nauki przepisów. Egzamin praktyczny polega natomiast wyłącznie na sprawdzeniu techniki jazdy. Wykonywanie manewrów odbywa się po placu, ewentualnie miasteczku ruchu ruchu drogowego, które nie oddają warunków na drodze, w tym szerokości pasa ruchu. Obecny system zakłada, że nieprzygotowany do jazdy rowerzysta musi uczyć się później na własnych błędach. Dlatego z obawy przed niebezpieczeństwem, która wynika z błędnych przekonań i braku odpowiedniej praktyki, część rowerzystów jeździ po chodnikach lub łamie przepisy w inny sposób. W wielu przypadkach dzieję się tak ponieważ nikt nigdy nie nauczył ich, jak jeździć prawidłowo i bezpiecznie.
Nieskuteczne recepty na bezpieczeństwo
Wbrew powszechnym przekonaniom społecznym ubranie dziecka w kask, oklejenie odblaskami i wpojenie przepisów nie spowoduje, że będzie ono na rowerze bezpieczne. To o wiele za mało. Kask rowerowy ograniczy skutki wypadku tylko w niewielkim stopniu. Sprawne światełka i odblaski są bardzo ważne po zmierzchu, ale nie mają wpływu na bezpieczeństwo w dzień, kiedy to ma miejsce zdecydowana większość zdarzeń drogowych. Znajomość przepisów i jazda w zgodzie z nimi, też jeszcze niczego nie gwarantuje, bo więcej wypadków z udziałem rowerzystów dzieje się z winy kierowcy (kiedy rowerzysta jechał prawidłowo).
Praktyka kluczem do bezpieczeństwa
Bezpieczeństwo każdego rowerzysty niezależnie od wieku zależy przede wszystkim od jego umiejętności. Musi on umieć aktywnie obserwować otoczenie, mieć praktyczne umiejętności odpowiedniej reakcji i podejmowania decyzji, np. awaryjnego hamowania (dwoma hamulcami, które są ważniejsze od kasku!) i przewidywalnego dla innych uczestników ruchu zachowania na drodze. Konieczna jest też umiejętność wyboru bezpiecznej trasy. Taką wiedzę i umiejętności może skutecznie przekazać tylko doświadczony rowerzysta, podczas szkolenia w realnym ruchu drogowym. Pewne rzeczy trzeba zobaczyć na własne oczy i doświadczyć ich samemu. I najlepiej, żeby odbyło się to pod okiem instruktora. Prawidłowych zachowań nie da się nauczyć na „sucho”, na palcu czy miasteczku ruchu, ale jedynie na prawdziwej ulicy, gdzie wszystko jest w skali 1:1.
Działające recepty zamiast mitów i promocji strachu
Nowoczesna edukacja nie może nawiązywać tylko do popularnych przekonań społecznych i stereotypów, ale do tego, co konkretnie wiadomo na temat przyczyn wypadków. Młody rowerzysta musi nie tylko rozumieć i umieć przewidywać niebezpieczeństwo, ale musi też mieć opanowane najbardziej niebezpieczne manewry (np. skręcanie w lewo w ruchu ogólnym). Edukacja rowerowa zawsze powinna być też powiązana z zachętą do jazdy rowerem, a nie odstraszać od takich zachowań. Brak ruchu jest większym zagrożeniem dla zdrowia i długości życia człowieka niż używanie roweru i potencjalne wypadki z tym związane. Im więcej rowerzystów, tym zdrowsze społeczeństwo i większe bezpieczeństwo na drogach (istnieją na ten temat konkretne dane). Znamy przecież korzyści indywidualne i społeczne, wynikające z jazdy na rowerze (zdrowie, oszczędność czasu i pieniędzy, zmniejszenie hałasu, mniejsze korki, czystsze powietrze). Koniecznym elementem edukacji powinny być też porady dotyczące odpowiedniego doboru sprzętu i poprawnego zabezpieczenia roweru przed kradzieżą.
Reforma karty rowerowej
Jeżeli polski system szkolenia na kartę rowerową ma być skuteczny i sprostać wyzwaniom związanym ze wzrostem ruchu rowerowego w miastach, to wymaga gruntownej reformy. Każdy uczeń powinien bezwzględnie poznać przepisy i posiąść umiejętności bezpiecznej jazdy, i nie powinno to być zależne od tego czy uczeń decyduje się ubiegać o kartę czy nie (po osiemnastym roku i tak nie będzie mu potrzebna). Taki model sprawdza się w Europie: karta nie jest obowiązkowa, ale szkolenie nie dość, że jest powszechne, to oparte jest na praktyce. Dzieci uczą się stosować poznane przepisy na jezdni, w ruchu ulicznym, pod okiem wykwalifikowanej pod tym kątem kadry (tak jak podczas kursu na prawo jazdy dla kierowców).
/Powyższe materiały pochodzą ze strony www.rowerowaszkola.pl/
Rowerowa Szkoła Aktywności Obywatelskiej
Z inicjatywy Wrocławskiej Inicjatywy Rowerowej w kilku miastach w Polsce (Wrocław, Warszawa, Łódź, Poznań, Lublin, Białystok) realizowany był projekt “Rowerowa Szkoła Aktywności Obywatelskiej” (RSAO). Celem projektu było stworzenie modelowego programu edukacji rowerowej najmłodszych oraz opracowanie dokumentu zawierającego propozycję reformy karty rowerowej, w oparciu o doświadczenia lokalnych organizacji rowerowych.
Rowerowe lekcje
W ramach projektu został podjęty szereg różnorodnych działań. Nasi edukatorzy w roku szkolnym 2021/2022 spotkali się z uczennicami i uczniami kilkunastu poznańskich szkół podstawowych na rowerowych lekcjach, podczas których rozmawiali z dziećmi o najważniejszych zagadnieniach dotyczących bezpieczeństwa poruszania się rowerem w ruchu drogowym. W sumie w rowerowych lekcjach wzięło udział około 800 osób. Szkoły biorące udział w projekcie:
- Szkoła Podstawowa nr 5
- Szkoła Podstawowa nr 11
- Szkoła Podstawowa nr 35
- Szkoła Podstawowa nr 21
- Szkoła Podstawowa nr 47
- Szkoła Podstawowa nr 61
- Szkoła Podstawowa nr 36
- Szkoła Podstawowa nr 33
- Szkoła Podstawowa “Harmonia”
- Szkoła Podstawowa w Cerekwicy
- Szkoła Podstawowa nr 69
Nasza edukatorka z wizytą w Szkole Podstawowej nr 47
Gazetka szkolna przygotowana przez uczniów Szkoły Podstawowej nr 47
Seminarium dla nauczycieli
W kwietniu 2022 odbyło się również seminarium w formie on-line dla nauczycieli, zatytułowane „Efektywne szkolenie rowerzystów w praktyce”, które poprowadzili Cezary Grochowski (Wrocławska Inicjatywa Rowerowa) i Michał Wolny (Eko Lublin), z gościnnym udziałem Oliviera Schneidera (Francuska Federacja Rowerzystów). Uczestnicy zapoznali się z najlepszymi praktykami w zakresie szkolenia rowerzystów na przykładzie krajów UE oraz dyskutowali na temat reformy karty rowerowej – szans i barier wdrożenia założeń reformy.
Kampania informacyjna skierowana do rodziców
Działaniem, które miało za zadanie włączenie do udziału w projekcie rodziców uczniów była kampania informacyjna „Zadbajmy o bezpieczeństwo, zadbajmy o kartę rowerową”. W ramach akcji za pomocą elektronicznych środków przekazu, którymi dysponują szkoły, do rodziców rozesłane zostały materiały edukacyjne. Poruszały one kwestie korzyści płynących z codziennej jazdy rowerem, stereotypów dotyczących poruszania się rowerem, bezpieczeństwa rowerzystów oraz konieczności edukacji dzieci w tym zakresie.
Ogólnopolski Zjazd Edukatorów Rowerowych
W dniach 19-21 listopada w Warszawie odbył się Ogólnopolski Zjazd Edukatorów Rowerowych, w ramach projektu RSAO. W spotkaniu brali udział działacze i działaczki z kilkunastu organizacji wspierajacych rozwój ruchu rowerowego w Polsce. Rowerowy Poznań reprezentowały Natalia Janowska oraz Marta Sztafarek, które w naszym Stowarzyszeniu zajmują się tematyką rowerowej edukacji najmłodszych. Uczestniczki i uczestnicy Zjazdu zastanawiali się, w jaki sposób zmienić system zdobywania karty rowerowej na bardziej praktyczny, który przygotuje dzieci i młodzież do poruszania się w codziennym ruchu ulicznym.
Uczestnicy Ogólnopolskiego Zjazdu Edukatorów Rowerowych
Egzamin na kartę rowerową w modelu holenderskim po raz pierwszy w Poznaniu
Punktem kulminacyjnym projektu edukacyjnego RSAO był egzamin na kartę rowerową w modelu holenderskim. Pilotażowy “egzamin holenderski” na kartę rowerową, który odbył się 4 października, współorganizowała Szkoła Podstawowa nr 69. Polegał on na samodzielnym przejechaniu przez uczniów 2,8 km trasy, wyznaczonej na ulicach wokół szkoły. Jest to model nauczania i sprawdzania umiejętności uczniów, zgodny z najlepszymi praktykami zaczerpniętymi z Holandii. Najważniejszym jego aspektem jest to, że odbywa się on w realnym ruchu drogowym, a nie jak obecnie w Polsce, na boisku czy placu przy szkole. Wydarzenie miało na celu zwrócenie uwagi na najważniejsze kwestie związane z edukacją najmłodszych w ramach wychowania komunikacyjnego, czyli podkreślenie, jak ważne dla ich bezpieczeństwa jest zdobywanie praktycznej wiedzy oraz że karta rowerowa w obecnej formie jest nieefektywna i powinna zostać zreformowana.
W pilotażowym egzaminie wzięło udział 6 uczniów, a także ich rodzice i nauczyciele, którzy wcielili się w role egzaminatorów, rozstawionych na kilkunastu punktach kontrolnych. Wszyscy zdali celująco, a egzamin zakończył się rozdaniem pamiątkowych dyplomów.
Egzamin w modelu holenderskim, w Szkole Podstawowej numer 69 w Poznaniu
Oferta projektu
Zachęcamy do skorzystania z materiałów, które znajdują się na stronie www.rowerowaszkoła.pl Strona została przygotowana w celu uzupełnienia tradycyjnej edukacji. Są tam przede wszystkim informacje o walorze praktycznym, które trudno znaleźć w popularnych podręcznikach wychowania komunikacyjnego. Są tam porady kierowane bezpośrednio do rowerzystów i nauczycieli zajmujących się edukacją rowerową. W celu ułatwienia przyswajania wiedzy na stronie można znaleźć np. serię filmów edukacyjnych, które mogą być pomocne podczas poznawania prawidłowych i bezpiecznych zachowań na rowerze. Można znaleźć tam również scenariusze zajęć i nowe interaktywne testy do egzaminowania na kartę rowerową.
Wierzymy, że szkół chcących skorzystać z naszych doświadczeń, a tym samym podnosić poziom wiedzy i bezpieczeństwa uczniów, będzie więcej.
Projekt Rowerowa Szkoła Aktywności Obywatelskiej jest realizowany z dotacji programu Aktywni Obywatele – Fundusz Krajowy finansowanego przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Funduszy EOG.
